Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 2010

ArtBank: Τέχνη, Αξία, Επιθυμία

Kείμενο: Γιώργος Παπαδόπουλος

What is robbing a bank compared to founding a bank?
Bertol Brecht

Το χρήμα δεν είναι ένα μέσο ανταλλαγής, τουλάχιστον όχι αποκλειστικά. Το χρήμα αναφέρεται στην εθνική ταυτότητα, την κρατική εξουσία και διαμεσολαβεί τη οικονομική αξία στο υποκείμενο. Σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο το χρήμα λειτουργεί σαν αναγκαία προϋπόθεση συμμετοχής στο οικονομικό σύστημα, και ταυτόχρονα σαν θεσμός επιβολής. Στο βαθμό που η κοινωνικοποίηση, και σε μεγάλο βαθμό, η επιβίωση προϋποθέτουν τη συμμετοχή μας στην αγορά, το χρήμα είναι αναγκαίος δίαυλος συνδιαλλαγής με το κοινωνικό σύνολο. Ακόμα περισσότερο όταν η επιθυμία και η υποκειμενικότητα καταντούν να εκφράζονται κυρίως μέσα από την κατανάλωση και την παραγωγή, η κυριαρχία του χρήματος φαντάζει απόλυτη. Χωρίς λοιπόν μια έμπρακτη κριτική του χρήματος, η χειραφέτηση από και η πραγματική αυτονομία είναι μάλλον απίθανα. Ταυτόχρονα όμως και μια παρέμβαση πάνω στο χρήμα, η οποία είναι βιώσιμη και πρακτική, δεν προϋποθέτει αναγκαστικά μια συνολική ανατροπή των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων επιβολής. Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία της ART BANK μπορεί να προσληφθεί και σαν μια προσπάθεια οργάνωσης ενός εναλλακτικού μοντέλου οικονομίας που μπορεί να είναι λειτουργικό και παράλληλα ανταγωνιστικό προς την κυρίαρχη οργάνωση της κοινωνίας.



Επιπλέον, η καλλιτεχνική παρέμβαση στα ζητήματα της αξίας, της ταυτότητας, και της οικονομίας είναι πιστεύω εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντική. Η συνεισφορά των καλλιτεχνών στην αναπαράσταση του συλλογικού φαντασιακού και στην αποτύπωση της επιθυμίας έχει πρωταρχική σημασία για την λειτουργία της αγοράς. Αυτή την δυνατότητα επιστρατεύει και το κράτος όταν χρησιμοποιεί αισθητικές αναπαραστάσεις για να αποτυπώσει την οικονομική αξία και το κύρος του κράτους στο χαρτο/νόμισμα. Μια έκθεση με θέμα το χρήμα, μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί και πιθανόν να ανατρέψει την συμβολική μας κάθεξη στο χρήμα και στις ανταλλακτικές σχέσεις.

Η οικονομική κατάρρευση και κυρίως η καταφανής αδικία που χαρακτηρίζει την αναδιοργάνωση της οικονομίας, καθώς και η εξαθλίωση που συνοδεύεται από αυτή, έχει τραυματίσει την ιδεολογική επιρροή της αγοράς και της κατανάλωσης. Η κοινωνία της αφθονίας σταματάει να φαντάζει δεδομένη. Η υποκειμενικότητα δεν μπορεί πλέον να διαμορφωθεί στην παραγωγή και την κατανάλωση, ενώ η επιθυμία δεν εκφράζεται αποκλειστικά στην αγορά και δοκιμάζει άλλες δυνατότητες αλλοτρίωσης. Η αδυναμία του συστήματος να αναπαράξει την επιθυμία σε περιόδους κρίσης, ανοίγει πιθανόν και νέα πεδία απελευθέρωσης. Ακριβώς εκεί έγκειται και η πολιτική σημασία της κρίσης· στην αποδέσμευση του φαντασιακού δεσμού μας με την ιδεολογικά διαμεσολαβημένη πραγματικότητα, και στην αναγνώριση των ορίων και της κενότητας της χρηματικής ανταλλαγής.

Το να αποκαλύψει βέβαια κανείς την ψευδαίσθηση της χρηματικής αξίας δεν απειλεί καίριο χτύπημα στην ιδεολογική βάση του καπιταλισμού. Μάλιστα, η κενότητα και η αυτοαναφορικότητα του χρήματος αποτελεί την προϋπόθεση για την οργάνωση ενός συστήματος τιμών, το οποίο μπορεί να εντάξει όλες τις κοινωνικές σχέσεις και τα πράγματα σε ένα κοινό νοηματικό πλαίσιο. Χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά να το διακρίνουν, το χρήμα εκφράζει την ποιότητα όλων των αντικειμένων σε απόλυτους ποσοτικούς όρους χρηματικής αξίας· ένα κενό σημαίνον το οποίο στηρίζει την απόλυτη κενότητα τις οικονομικής αξιολόγησης. Η αυτοαναφορικότητα του χρήματος είναι άλλωστε και η πραγματική του ουσία, η οποία του επιτρέπει να υπηρετήσει την οικονομία της αγοράς. Το να προπαγανδίζει κανείς μια άλλη οικονομική οργάνωση στη βάση μίας διαφορετικής, υποτίθεται πιο αντικειμενικής, αξίας όπως η εργασία, ο χρόνος, ή ακόμα και η τέχνη, ουσιαστικά εγκαθιδρύει ένα νέο σύστημα ιεραρχίας που στηρίζεται επάνω σε μια άλλη, σίγουρα πιο πρωτόγονη, μυθολογία της αξίας. Η νοσταλγία μας για μια πραγματική και δίκαιη οικονομία, βασισμένη στην ισότιμη ανταλλαγή, είναι μάλλον σύμπτωμα της κυριαρχίας της χρηματιστηριακής οικονομίας, και όχι πραγματική λύση στα προβλήματα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και διανομής. Το διακύβευμα, δεν είναι άλλωστε να αντικαταστήσουμε τη χρηματική αξία με μια άλλη μορφή αξίας στις σχέσεις της κοινωνικής μας οργάνωσης, αλλά στο να εγκαταλείψουμε μια για πάντα την μυθοπλασία της αξιολόγησης. Η ανατροπή των αναπαραστάσεων της αξίας όπως αυτές αποτυπώνονται στο χαρτο/νόμισμα αποτελεί και την σημαντική συνεισφορά αυτής της έκθεσης, αφού ανατρέπει σε ένα βαθμό την κυρίαρχη εικονογραφία της οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας.

THANK YOU ARTBANK.

Zero Euro: Art Collective Société Réaliste

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου